Radosz, Jawor

Do Rady nadesłano list z prośbą o odpowiedź w następujących kwestiach:

1. Jaka jest Państwa opinia dotycząca imienia Jawor?
2. Jeżeli nie ma świętego lub błogosławionego patrona noszącego dane imię – a tak zdaje się jest w wypadku imienia Jawor – czy możliwe jest obchodzenie dnia jego imienin?
3. Czy imię Jawor oraz imię Radosz (tak nazywa się mój pierwszy syn) można określać jako imiona polskie (staropolskie), czy raczej słowiańskie (starosłowiańskie)?

Odpowiedź przygotował prof. dr hab. Walery Pisarek:

1. Współcześnie w Polsce nie ma imienia Jawor. Wyraz pospolity jawor oznacza drzewo (Acer pseudoplatanus) należące do rodziny klonowatych (Aceraceae) o szarobiałej korze i dłoniastych liściach. Nie ma też dziś ten wyraz większych szans na upowszechnienie w funkcji imienia męskiego, bo żeby zacytować „Zalecenia dla urzędów stanu cywilnego dotyczące nadawania imion dzieciom osób obywatelstwa polskiego i narodowości polskiej Komisji Kultury Języka Komitetu Językoznawstwa PAN” z roku 1996: „Nie powinno się nadawać imion […] pochodzących od wyrazów pospolitych, takich jak antena, bławatek, goździk, kąkol, sonata, sonatina itp.”. Mimo swojej wielkości jawor należy do tej samej kategorii co bławatek. Inaczej było w średniowieczu. Jak pisze Andrzej Bańkowski w swoim „Etymologicznym słowniku języka polskiego”, „uderza dawność i częstość staropolskiego antroponimu Jawor 1177–1490 (stąd też patronimiczna nazwa miejscowa Jaworowice XIII), gdy nazwy innych drzew występują w funkcji staropolskich antroponimów skrajnie rzadko”.
2. Moim zdaniem nie sposób się modlić do św. Jawora, ale można obchodzić świeckie imieniny w wybranym przez siebie dniu, natomiast katolickie w dniu patrona określonego drugim imieniem. Tak radzili sobie dawni Polacy. „Znamy – jak pisze Józef Bubak w «Księdze naszych imion» – wiele przykładów ze średniowiecza, kiedy to jedna osoba nosiła obok imienia rodzimego i chrześcijańskie. Np. Kazimierz Odnowiciel nosił drugie imię Karol, również Władysław Herman nosi imię słowiańskie i chrześcijańskie i pod tymi imionami przechodzi do historii”.
3. Imię Jawor, wspominając jego średniowieczną popularność, możemy nazwać imieniem staropolskim. Imię Radosz, będąc imieniem staropolskim (występuje już w Bulli gnieźnieńskiej z 1187 r.), zasługuje na miano ogólnosłowiańskiego, współcześnie chyba głównie czeskiego (pisane jako Radoš); może ono być traktowane jako imię samodzielne albo jako rozszerzone przyrostkiem ‑osz skrócenie imienia zaczynającego się od Rad-, np. Radomir, Radosław, Radowit. A rad znaczy oczywiście ‘zadowolony, uradowany’.

listopad 2013