Kierownik USC w Tarnowie Podgórnym zwróciła się do RJP z prośbą o opinię na temat imienia Świętowit. Odpowiedzi udzielił prof. Stanisław Cygan:

W odpowiedzi na pismo Pani Kierownik, skierowane do Rady Języka Polskiego, zawierające prośbę o opinię dotyczącą zmiany imienia, pragniemy poinformować, że z językoznawczego punktu widzenia nie ma przeciwwskazań do zmiany imion Bartosz Maciej na imię Świętowit. Jest to decyzja osobista, indywidualna osoby dorosłej, przemyślana, podyktowana przesłankami religijnymi (zmiana wyznania religijnego). Jak powszechnie wiadomo, imiona, będące częścią nazwy osobowej, stanowią wartość etniczną, kulturową, są powiązane z tradycją i kulturą, ale posiadają – co ważne – wartość indywidualną, rodzinną. T. Milewski pisał: „Imiona tworzą system, który wyodrębniając się z całości języka pewnymi specyficznymi cechami, stanowi równocześnie część tradycji prawno–obyczajowej każdego społeczeństwa” (T. Milewski, Indoeuropejskie imiona osobowe, Wrocław 1969, s. 147). Imię Świętowit ma swoje źródło w imiennictwie dawniejszym; jest zatem mocno osadzone w tradycji słowiańskiej, stanowi część dziedzictwa kulturowego Słowiańszczyzny w zakresie antroponimii mitologicznej (nomina theofora). Reprezentuje ono jeden ze staropołabskich  teonimów *Svętovitъ (obok *Jarovitъ, *Rujevitъ, *Borovitъ). Semantykę tej nazwy osobowej można rekonstruować – zdaniem uczonych – następująco: *Svętovitъ ‘ten, u którego jest dużo tego, co jest święte’; odczytywana jest ona także jako ‘mocny, silny, potężny pan, władca’. Świętowit jest opisywany jako jeden z pogańskich bogów czczonych przez Słowian zachodnich na wyspie Rugii jeszcze w XII w. Zajmował on pierwsze miejsce wśród bogów (por. uwagi L. Moszyńskiego, autora hasła Świętowit w Słowniku starożytności słowiańskich. Encyklopedyczny zarys kultury Słowian od czasów najdawniejszych do schyłku wieku XII, Wrocław –Warszawa – Kraków – Gdańsk 1975, t. 5, s. 589–591). Był to czterogłowy bożek, ostrzyżony na sposób słowiański, ubrany w długą suknię, lewą rękę opierający się na biodrze; zaś w prawej trzymający metalowy róg. Z kronik wynika, że był bogiem wojny i urodzaju, a także losu i przepowiedni. Przypuszcza się, że początkowo był lokalnym bogiem urodzaju i  żniw. Proponowane nowe imię Świętowit jest zgodne z polską tradycją językową zarówno pod względem leksykalnym, gramatycznym, nie nastręcza żadnych problemów ortograficznych. Dodatkowo nie narusza ono żadnego z wymogów zapisanych w  art. 59 Prawa o aktach stanu cywilnego (Dz.U. poz. 1378 z dnia 19 lipca 2023 r. i wcześniejsze, np. Dz. U. 2014 poz. 1741 z dnia 28 listopada 2014 r.) w p. 2. i p. 3, zwłaszcza w punkcie 4: nie jest to zdrobniała forma imienia, nie posiada ono ośmieszającego czy nieprzyzwoitego charakteru oraz jednoznacznie wskazuje na płeć osoby. Warto pamiętać, że pewne wskazówki, zalecenia dla urzędów stanu cywilnego, dotyczące nadawania imion dzieciom osób obywatelstwa polskiego i narodowości polskiej, zawarte są także w uchwale Rady Języka Polskiego: https://rjp.pan.pl/zalecenia-dla-urzedow-stanu-cywilnego2: Zalecenia dla urzędów stanu cywilnego dotyczące nadawania imion dzieciom osób obywatelstwa polskiego i narodowości polskiej. W księgach imion, słownikach imion, w zbiorach najciekawszych imion czy w przewodniku onomastyczno-hagiograficznym czasami brak nazw osobowych z członem święty ‘przymiot człowieka doskonałego moralnie’: a) ‘o patriarchach i prorokach, wybrańcach bożych’, czy w chrześcijaństwie o Najświętszej Marii Panny’ lub pojawiają się one rzadko; por. np. imiona męskie o niskiej frekwencji Świętopełk//Świętopełek (2) Świętosław (29),  Świętożyźń, Świętomir, Świętozar, Światowit, p. Świętowit. Jeśli chodzi o staropolskie imiona osobowe o strukturze wyrazów złożonych z członem –wit, to występowały w staropolszczyźnie następujące imiona męskie: Dobrowit (2), Gościwit, Miłowit (12), Przywit, Radowit (8), Siedlewit, Siemowit (65), Siestrzewit, Trzebowit, Uniewit (Wielewit), Zdziewit. Imię to nie zostało także odnotowane na liście imion występujących w rejestrze PESEL zarówno w funkcji imienia pierwszego, jak i drugiego (zob. https://dane.gov.pl/pl/dataset/1667,lista-imion-wystepujacych-w-rejestrze-pesel-osoby-zyjace). Motywacja zmiany imienia osoby wnioskującej do zmiany tej kategorii antroponimicznej jest – jak wspomniano wcześniej – motywacją religijną, związaną z kultem dawnych bóstw słowiańskich i z religijnymi symbolami. Podobne procesy obserwowaliśmy w okresie średniowiecza: w wiekach XI–XIII był ożywiony kult świętych i następowało powolne zanikanie tendencji, zgodnie z którą dawne wierzenia związane z nadaniem imienia, które było jakby zaklęciem magicznym (magiczna funkcja imion) wpływającym na bieg życia jego nosiciela, zawierała jakieś życzenie czy wróżbę, zapewniało opiekę sił wyższych i nieraz miało moc apotropeiczną (chroniło przed złymi mocami). Były to zatem imiona „dobrej wróżby” czy „imiona ochronne”. Zdajemy sobie sprawę z tego, że zarówno nadawanie imienia/imion, jak i jego/ich zmiana może wywoływać różnego rodzaju spory między osobami (rodzicami, krewnymi, opiekunami prawnymi) dokonującymi tego aktu wyboru. Prawdą jest, że w polskiej tradycji nazywanie osób teonimami jest rzadkością, co nie oznacza, że nie ma tego typu praktyk w innych kulturach, np. w kręgu kulturowym języka hiszpańskiego, por. np. hiszpańskie imię Jesús, czy w arabskim, por. imię proroka islamu Mahomet. W przypadku przedstawionym w piśmie do RJP mamy do czynienia ze świadomą decyzją osoby dorosłej, zapewne znającą istniejące przepisy w zakresie nadawania imion. W świetle powyższych argumentów można uznać za zasadną decyzję osoby o zmianie imienia na Świętowit. Na koniec warto dodać, że opinia Rady Języka Polskiego w tym względzie ma charakter jedynie doradczy, a ostateczną decyzję w tej sprawie podejmują kierownicy USC.

sierpień 2024