Do RJP zwrócono się z prośbą o rozstrzygnięcie następującego problemu:

Jako specjalistyczne czasopismo medyczne mamy wciąż problemy z właściwościami poszczególnych insulin: jedne działają od razu po podaniu (szybko działające), drugie z opóźnieniem (wolno działające). Lekarze odruchowo i na wyczucie łączą nam te dwa słowa, argumentując, że to właściwość określonej formulacji leku, norma słownikowa każe zaś rozdzielać. Co robić? Drugi problem to w onkologii komórki o różnym stopniu zróżnicowania (wysoko, średnio i nisko zróżnicowane). Tu też widać w tekstach specjalistycznych skłonność do łączenia. Poprosimy o poradę, jak postępować i jak argumentować.

Odpowiedź przygotował prof. Jerzy Podracki:

1. Jak Pani słusznie zauważa w swoim liście, wyrażenia z pierwszym członem przysłówkowym, a drugim w postaci imiesłowu odmiennego lub przymiotnika określanego przez ten przysłówek traktuje się jako zestawienia i pisze rozdzielnie. W tym wypadku obowiązywałaby zatem pisownia: insulina szybko działająca, insulina wolno działająca; komórki wysoko zróżnicowane, komórki średnio zróżnicowane, komórki nisko zróżnicowane.

2. Ponieważ, jak Pani pisze, lekarze „odruchowo i na wyczucie” stosują (w specjalistycznym czasopiśmie medycznym) pisownię łączną i uzasadniają to tym, że chodzi tu o „właściwości określonej formulacji leku”, dopuściłbym w tym wypadku pisownię łączną. Oznaczałoby to, że wyrażenia tego typu scaliły się, a składniki tych połączeń nie wykazują już doraźnej cechy obiektu, do którego się odnoszą, lecz stanowią o jego trwałej właściwości. Odpowiednia norma ortograficzna dopuszcza takie odstępstwa w pisowni. Poprawna więc byłaby, moim zdaniem, pisownia: insulina szybkodziałająca, insulina wolnodziałająca; komórki wysokozróżnicowane, komórki średniozróżnicowane, komórki niskozróżnicowane.

2008 r.