W prywatnym liście zapytano o znaczenie rzeczownika sędzina: czy można nim nazywać kobietę wykonującą zawód sędziego, czy tylko − tradycyjnie − żonę sędziego. Poproszono także o odpowiedź na pytanie, czy poprawna jest forma sędziowa (w znaczeniu ‘żona sędziego’). Odpowiedziała sekretarz Rady, dr Katarzyna Kłosińska:

[…] istotnie, wyraz sędzina pierwotnie oznaczał wyłącznie żonę sędziego, tak jak hrabina − żonę hrabiego, a wojewodzina − żonę wojewody. Obecna w tych słowach cząstka -ina (występująca także w wariancie -yna) służyła kiedyś (i może służyć dziś, jednak nieformalnie) do tworzenia nazw żon od nazwisk lub nazw stanowisk mężów, które to nazwiska lub nazwy są zakończone na -a. Żona pana Kuleszy może się więc przedstawiać jako Kuleszyna, a Zaręby − jako Zarębina.

Współcześnie jednak przyrostek -ina/-yna wychodzi z użycia. Gdy chce się utworzyć nazwę żeńską od męskiej, coraz częściej stosuje się przyrostek -owa, niezależnie od tego, czy dołącza się go do nazwy zakończonej na -a, czy spółgłoskę (np. o żonie prezydenta Wałęsy prasa pisała Danuta Wałęsowa, a nie Danuta Wałęsina).

Emancypacja kobiet zostawiła swoje ślady w języku. Dawniej kobiety były identyfikowane jako czyjeś żony − sędziego, wojewody czy aptekarza. Mówiło się o nich sędzina, wojewodzina, aptekarzowa. Dziś mniej istotne jest to, jaki zawód wykonuje lub jaką funkcję pełni mąż jakiejś pani; ważniejsze jest to, czym ona się zajmuje. Dlatego sędziną zaczęto nazywać nie żonę sędziego, lecz kobietę sędzię. Postąpiono tak wbrew regułom języka polskiego (przyrostek –ina/-yna powinien wskazywać przecież na to, że mowa o czyjejś żonie, a nie o kobiecie wykonującej jakiś zawód), lecz zgodnie z potrzebą wypełniania nowych elementów rzeczywistości nowymi słowami. Istniał (i istnieje do dziś) co prawda żeński rzeczownik (ta sędzia), jednak widocznie został on uznany przez użytkowników języka za mało wygodny, ponieważ jest tożsamy graficznie z rzeczownikiem rodzaju męskiego (ten sędzia). Dawnemu słowu sędzina przypisano więc nowe znaczenie.

Współcześnie na określenie kobiety wykonującej zawód sędziego używa się dwóch nazw − sędzia i sędzina, przy czym ta druga ma charakter potoczny. Nie jest błędem również używanie słowa sędzina w tradycyjnym znaczeniu − jako żony sędziego.

Prof. Walery Pisarek zauważył, że nowe znaczenie przypisano także wyrazowi królowa − obecnie znaczy ona zarówno ‘żona króla’, jak i ‘władczyni; kobieta król’.

2002 r.