Berenike
Pewni rodzice napisali do Rady następujący list:
Zwracamy się z uprzejmą prośbą o wydanie opinii w sprawie imienia naszej córki, Berenike. Kiedy […] zgłosiliśmy w Urzędzie Stanu Cywilnego […] urodzenie córki oraz podaliśmy jej imię w formie Berenike, usłyszeliśmy, że imię dziewczynki musi mieć końcówkę -a. Dlatego […] imię to zostało wpisane – mimo naszego sprzeciwu – w formie Berenika. Jednak niedługo później dowiedzieliśmy się (m.in. przeglądając ekspertyzy na temat różnych imion wykonane przez językoznawców dla urzędów stanu cywilnego), iż w naszym kraju nadawane są imiona żeńskie tego typu, jak: Beatrycze, Doris, Dolores, Noemi, Nicole, Inez, Nelly, Jennifer/Dżennifer, Salome itp. A więc bez końcówki -a. Prawidłową, oryginalną forma tego imienia jest Berenike. Jest to starożytne imię grecko-macedońskie, oznaczające „Przynosząca zwycięstwo” (grecka bogini zwycięstwa to Nike, a nie Nika). Utworzono je z dwóch greckich wyrazów: phero (niosę) i nike (zwycięstwo). Pod wpływem macedońskim greckie pherenike przyjęło formę berenike. Jest to imię historyczne, a nie wymyślone (literackie), jak np. Grażyna, a posiadało je wiele znanych w starożytności kobiet. Imię to – w formie Berenike – nosiły m.in.: 1) żona króla Egiptu, Ptolemeusza I Sotera; 2) córka króla Cyreny, Magasa, a potem żona króla Egiptu, Ptolemeusza III Euergetesa [od niej pochodzi nazwa gwiazdozbioru Coma Berenices – Warkocz Bereniki]; 3) córka Ptolemeusza III i Berenike; 4) córka Ptolemeusza II, a potem żona króla Syrii, Antiocha II Teosa; 5) bratowa króla Egiptu, Ptolemeusza IX, a potem żona Ptolemeusza XI; 6) córka króla Egiptu, Ptolemeusza XII; 7) żona króla Pontu, Mitrydatesa VI Wielkiego; 8) córka Heroda Agryppy I [wnuk Heroda Wielkiego] i siostra a zarazem kochanka Heroda Agryppy II, władcy małego terytorium w Palestynie. Ta ostatnia Berenike należy już do tradycji judeochrześcijańskiej. Wspomniana jest w Dziejach Apostolskich przy okazji pobytu tej pary w Cezarei w 60 r. n.e. oraz przesłuchania uwięzionego tam apostoła Pawła. „Gdy upłynęło kilka dni, przybyli do Cezarei król Agryppa i Berenike [w oryginale greckim Βερνίκη − Bernike], aby powitać Festusa” (Dz Ap, XXV 13). „Następnego dnia zjawili się więc Agryppa i Berenike […]. Na rozkaz Festusa wprowadzono Pawła” (Dz Ap, XXV 23). Po przesłuchaniu Pawła, kiedy nie znaleźli u niego żadnego przewinienia, „powstali – król, namiestnik, Berenike [w oryginale greckim Βερνίκη] i reszta obecnych” (Dz Ap, XXVI 30). Jak zatem widać, forma Berenike występuje w Piśmie Św., podobnie jak np. Noemi i Salome (imiona nadawane obecnie w Polsce). Jest to bowiem bezpośrednie nawiązanie do oryginalnego grecko-macedońskiego imienia. I dlatego też J. Racine jedną ze swych tragedii zatytułował właśnie Bérénice. Do tej pory w języku angielskim zachowana jest forma Berenice, a w niemieckim Berenike. Nic zatem dziwnego, iż ksiądz, który udzielił chrztu naszemu dziecku, formę imienia Berenike przyjął jako naturalną, znaną mu z tradycji judeochrześcijańskiej, oraz wyraził zdziwienie że w USC był z tym jakiś problem. Warto też dodać, iż w dostępnym w internecie „Skarbczyku imion” (www.skarbczyk.com), zawierającym ok. 1500 różnych imion polskich, spotykamy następujące imiona żeńskie: Berenike, Doris, Dolores, Nelly, Salome. A wiec bez końcówki -a”.
Korespondentom tak oto odpowiedział prof. Walery Pisarek:
[…] przykro mi, że moja opinia w sprawie imienia Państwa córki nie spełni Państwa oczekiwań. Mają Państwo rację, że nadawane są w Polsce imiona żeńskie niekończące się na -a, bo zgodnie z ustawą muszą one tylko odróżniać płeć dziecka. Skoro zaś w języku polskim właśnie końcowe -a jest najczęściej sygnałem żeńskości, wiele osób (w tym nawet niektórzy pracownicy urzędów stanu cywilnego) upraszczająco przyjmuje to końcowe -a za jeden z formalnych warunków, jakie musi spełnić imię, by mogło być nadane dziewczynce. Tymczasem zdarzają się – choć bardzo rzadko – kończące się na -a imiona męskie (np. Barnaba). Mają Państwo rację, że grecko-macedońskie imię Berenike jest mocno zakorzenione w historii starożytnej i tradycji judeochrześcijańskiej, że występuje w Dziejach Apostolskich itd. Wszystko to prawda, ale trzeba te fakty uzupełnić informacją, że polską (a także m.in. czeską, słowacką i słoweńską) postacią tego imienia jest właśnie Berenika. Podobnie jak polską postacią greckiego Christophóros jest dziś Krzysztof. Dlatego w polskich słownikach i encyklopediach (m.in. w „Słowniku mitów i tradycji kultury” Władysława Kopalińskiego i w słowniku „Twoje imię” ks. H. Frosa i F. Sowy, też w „Wielkim słowniku ortograficznym PWN”) występuje niemal zawsze forma Berenika, a nie Berenike. Też z polskich kalendarzy dowiadujemy się, że 14 lub 20 kwietnia przypadają imieniny Bereniki (nie: Berenike). I na niebie, patrząc na Coma Berenices, Polak widzi Warkocz Bereniki (nie: Berenike). I tu dochodzimy do sedna sprawy. Na gruncie języka polskiego, będącego językiem fleksyjnym, łatwo odmieniająca się przez przypadki Berenika góruje nad nieodmienną Berenike. Na koniec warto dodać, że francuskie i angielskie odpowiedniki greckiego Berenike tylko pozornie są mu bliższe niż polska Berenika. Angielskie Berenice wymawia się bowiem „berinaisi” lub „berinitszi”. Biorąc to wszystko pod uwagę, muszę w imieniu Rady Języka POLSKIEGO wyrazić opinię, że greckiemu imieniu Berenike odpowiada polska postać Berenika.
2004 r.