Pewna kobieta napisała do Rady list następującej treści:

Uprzejmie proszę o opinię i poradę w niżej opisanej sprawie. W związku z moim zamążpójściem, zmianą nazwiska oraz obowiązującą ustawą udałam się do Urzędu Stanu Cywilnego […], aby złożyć wniosek o wydanie nowego dowodu osobistego i prawa jazdy. Zawierając związek małżeński, wyraziłam zgodę na przyjęcie nazwiska męża. W skróconym akcie zawarcia małżeństwa widnieje nazwisko męża – XXX oraz nazwisko żony, czyli moje – XXX. Zgodnie z gramatyką polską i jej zasadami tworzenia nazwisk żeńskich wpisałam we wniosku nazwisko XXXowa. Urzędniczka jednak odmówiła przyjęcia go z tak brzmiącym nazwiskiem, twierdząc, że w akcie wpisane jest nazwisko bez odmiany, tj. XXX. Wszelkie argumenty za przyjęciem wniosku z nazwiskiem odmienionym zgodnie z rodzajem zostały odrzucone. Urzędniczka powołała się na przepisy, z których – jej zdaniem – wynika, że jeśli chodzi o dokumenty tożsamości, nazwisko XXX jest w tej sytuacji nieodmienne, ponieważ podstawą do wydania dowodu osobistego jest ważny odpis aktu małżeństwa, w którym, niestety, moje nazwisko zostało wpisane błędnie, tzn. XXX, a nie XXXowa. Gdy sprawa oparła się o naczelnika ww. Urzędu i gdy spytałam, jak jego zdaniem nazywał się np. mąż Elizy Orzeszkowej, urzędniczka wpadła w zakłopotanie, z którego próbowała wyjść, powołując się na bliżej nie znane mi przepisy, według których tylko nazwiska w rodzaju Kwaśniewski i Petelicki mają formę żeńską. W związku z tym uprzejmie proszę o radę, co powinnam zrobić, aby urzędnicy wpisali mi do dokumentów nazwisko brzmiące zgodnie z zasadami gramatyki polskiej.

Korespondentce odpowiedział prof. Walery Pisarek:

[…] ma Pani w Radzie Języka Polskiego sojusznika. Proszę się uzbroić w cierpliwość. Przed paroma miesiącami podjęliśmy starania o zrównanie praw pań, których mężowie noszą nazwiska typu Kowalski, Zimny, Kowal. Obecnie rzeczywiście żona Kowalskiego, jeśli chce nosić jego nazwisko, musi nazywać się Kowalska, żona Zimnego może się nazywać Zimna albo Zimny, a żona Kowala musi się nazywać Kowal. Mamy nadzieję, że za parę miesięcy wszystkie panie będą miały takie same prawa wyboru. Obecnie formy nazwisk kobiet i dzieci reguluje rozporządzenie Ministra Spraw Wewnętrznych i Administracji z dnia 26 października 1998 r.; § 4 pkt 1 tegoż rozporządzenia brzmi: „Nazwiska do aktu stanu cywilnego wpisuje się w pierwszym przypadku liczby pojedynczej, bez zwyczajowo używanych nazwisk z przyrostkami w formie żeńskiej: -owa, -ina, -ówna, -anka”. Zwracam uwagę na sformułowanie: „zwyczajowo używanych”, faktycznie uznające, że nazwiska typu Kowalowa są nadal zwyczajowo używane.

2004 r.