Pewnego korespondenta zaniepokoiło obserwowane rozszerzenie znaczenia wyrazu nostalgia (w przykładach „W filmach tych, uderzyła mnie przede wszystkim nostalgia za przemijającym obrazem przeszłości”, „Tkwi we mnie nostalgia za polemikami radiowymi, przemowami, debatami…”, „Wycofaniu parowozów z eksploatacji zaczęła wkrótce towarzyszyć żywa nostalgia za tymi dyszącymi parą i dymem potworami, sunącymi majestatycznie na czele pociągów i budzącymi zarazem grozę i sympatię swą posłuszną człowiekowi potęgą”). Poprosił więc o wyjaśnienie, „czym jest nostalgia? Czy tylko tęsknotą za krajem ojczystym, czy po prostu tęsknotą za czymś, co minęło?”. Odpowiedziała sekretarz Rady, dr Katarzyna Kłosińska:

[…] istotnie, od jakiegoś czasu obserwujemy rozszerzanie się znaczenia rzeczownika nostalgia. Jeszcze pochodzący sprzed 40 lat „Słownik języka polskiego” pod red. W. Doroszewskiego rejestruje nostalgię tylko jako ‘tęsknotę za krajem ojczystym’. Ale już wydany w 2000 r. „Inny słownik języka polskiego PWN” pod red. M. Bańki podaje następujące znaczenie interesującego Pana słowa — ‘uczucie smutku i tęsknoty do czegoś, co minęło bezpowrotnie lub jest niedostępne, a wydaje się bardzo cenne’. Jak wskazują podane przez Pana przykłady, a także szczegółowa analiza leksykalna korpusu „Gazety Wyborczej” przeprowadzona rok temu przez mgr Teresę Kruszonę, słowo to o wiele częściej występuje w znaczeniu innowacyjnym niż tradycyjnym. Zwykle używa się go w kontekstach dotyczących minionej epoki — pisze się więc np. o nostalgii za socjalizmem, nostalgii za Ireną Dziedzic, nostalgii za sowieckim jedzeniem i napojami.

Zmiana znaczenia nostalgii nastąpiła być może pod wpływem języka angielskiego (taką interpretację podaje prof. A. Markowski) […]. Możliwe jest jednak także, że do zmiany tej przyczynił się sposób używania tego słowa na gruncie polszczyzny. Występowało ono bowiem często w pleonastycznych związkach nostalgia za ojczyzną, za Polską, za krajem itp. (nawet jedno z użyć, przytaczanych w słowniku W. Doroszewskiego, zawiera połączenie nostalgia ziemi rodzinnej), co mogło sprawić, że zaczęło być utożsamiane z wyrazem tęsknota, a element ‘za ojczyzną’ przestał być uznawany za przynależny jego znaczeniu.

2002 r.