Oto list pewnej tłumaczki UE do RJP

Chciałabym zwrócić się do Państwa z pytaniem dotyczącym jednej z agencji ds. Wspólnej Polityki Zagranicznej i Bezpieczeństwa. Agencja, której dotyczy moje pytanie, to Instytut Studiów nad Bezpieczeństwem (oryginalna nazwa angielska: Institute for Security Studies). Do nazwy angielskiej dodano ostatnio „European Union”, w związku z czym obecnie brzmi ona następująco: European Union Institute for Security Studies. Pojawia się problem, co zrobić z wersją polską nazwy tego instytutu. W dokumencie sfinalizowanym przez rząd polski jest: Instytut Unii Europejskiej Studiów nad Bezpieczeństwem. Jednak nazwa ta nie w pełni wydaje się odpowiadać kanonom języka polskiego. Nasze propozycje to: Instytut Unii Europejskiej ds. Studiów nad Bezpieczeństwem lub Europejski Instytut Studiów nad Bezpieczeństwem. Byłabym bardzo wdzięczna za odpowiedź, gdyż nazwa tego Instytutu pojawia się w obecnie tłumaczonym przeze mnie dokumencie.

Odpowiedział przewodniczący RJP, prof. Andrzej Markowski:

Po analizie Pani propozycji wyrażam opinię, że adekwatnym polskim tłumaczeniem nazwy European Union Institute for Security Studies jest Instytut Unii Europejskiej Studiów nad Bezpieczeństwem. Nazwa Instytut łączy się bowiem w języku polskim albo z rzeczownikiem w dopełniaczu (np. Instytut Dziennikarstwa i Komunikacji Społecznej, Instytut Ekonomiki Rolnej, Instytut Fizyki PW, Instytut Książki i Czytelnictwa), albo (rzadziej) z przymiotnikiem (Instytut Historyczny UW, Instytut Geograficzny). W kilku istniejących już nazwach pojawia się rzeczownik studia: Instytut Studiów Społecznych, Instytut Studiów Politycznych PAN, a także pokrewny mu poszukiwania: Instytut Poszukiwań Naukowych [wszystkie nazwy wzięte z Korpusu Języka Polskiego PWN]. Nie znalazłem natomiast ani jednej nazwy o strukturze „instytut do spraw…”. Określenie do spraw występuje najczęściej z nazwą funkcji, np. minister, pełnomocnik, konsultant, komisarz, attaché… do spraw…, pojawia się także z nazwami zespołów i instytucji, takich jak komisja, komitet, zespół… do spraw, a więc z nazwami gron powoływanych, jak się wydaje, doraźnie, do rozwiązania konkretnych zagadnień i potem rozwiązywanych. Instytut jest zaś na ogół jednostką trwałą, o zadaniach długofalowych, i zapewne dlatego nie tworzy się nazw o budowie: instytut do spraw... Zgadzam się z tym, że nazwa Instytut Unii Europejskiej Studiów nad Bezpieczeństwem nie brzmi najlepiej, co jest spowodowane tym, że między wyrazem instytut a określeniem jego kompetencji: studiów nad bezpieczeństwem jest umieszczona przydawka Unii Europejskiej, niemniej nie można tu zmienić szyku ani zastąpić tej przydawki określeniem europejski, nie wskazywałoby ono bowiem jednoznacznie na przynależność tego instytutu do organów Unii. Zgrabniejsza stylistycznie, proponowana przez Panią nazwa Instytut Unii Europejskiej do spraw Studiów nad Bezpieczeństwem naruszałaby – jak wspomniałem – istniejącą zasadę tworzenia nazw z wyrazem instytut. Kwestia poruszona w Pani liście jest ciekawa i – jak widać – niełatwa do rozstrzygnięcia.

2005 r.